هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی یا به‌اختصار AI، به برنامه‌ها و سیستم‌هایی گفته می‌شود که می‌توانند مثل انسان‌ها فکر کنند، یاد بگیرند و تصمیم بگیرند. به زبان خیلی ساده، وقتی یک کامپیوتر یا دستگاه بتواند کاری را انجام دهد که معمولاً نیاز به هوش انسانی دارد—مثل تشخیص چهره، صحبت کردن، یا پیشنهاد فیلم‌های مورد علاقه شما—می‌گوییم آن دستگاه از هوش مصنوعی استفاده می‌کند.

برای درک بهتر، تصور کنید یک کودک با دیدن چند بار پرت کردن توپ، یاد می‌گیرد که توپ می‌افتد و غلت می‌خورد. حالا اگر یک کامپیوتر هم بتواند با دیدن چند ویدیو از توپ، همین نتیجه را بگیرد، یعنی یاد گرفته و این همان هوش مصنوعی است.

هوش مصنوعی فقط به معنی ساخت ربات نیست. مثلاً وقتی گوگل به شما کلمه‌ای را پیشنهاد می‌دهد یا گوشی‌تان قفل چهره شما را باز می‌کند، پشت صحنه‌اش از هوش مصنوعی استفاده شده است. هدف اصلی این فناوری، کمک به انسان‌ها برای انجام بهتر و سریع‌تر کارهاست.

در واقع، هوش مصنوعی یعنی یاد دادن چیزهایی به کامپیوتر که قبلاً فقط انسان‌ها بلد بودند انجام دهند.

چرا به آن می‌گویند “هوش” مصنوعی؟

واژه «هوش مصنوعی» از دو بخش تشکیل شده: هوش و مصنوعی. منظور از “هوش”، همان توانایی فکر کردن، یاد گرفتن، تحلیل اطلاعات و تصمیم‌گیری است؛ چیزهایی که معمولاً در انسان‌ها وجود دارد. وقتی می‌گوییم “مصنوعی”، یعنی این هوش نه طبیعی (مثل مغز انسان)، بلکه توسط انسان ساخته شده است.

به عبارتی دیگر، هوش مصنوعی یعنی تقلید هوش انسان توسط ماشین‌ها. مثل وقتی که یک ماشین بتواند صورت شما را تشخیص دهد یا جمله‌ای را ترجمه کند، انگار دارد مثل یک انسان فکر می‌کند و نتیجه می‌گیرد. پس به آن «هوشمند» می‌گویند، ولی چون مغز ندارد و برنامه‌ریزی شده، “مصنوعی” است.

برای مثال، وقتی شما از یک چت‌بات سوالی می‌پرسید و او جواب منطقی می‌دهد، در واقع دارد رفتاری شبیه انسان نشان می‌دهد. این رفتارها نتیجه‌ی داده‌ها و الگوریتم‌هایی است که به کامپیوتر آموزش داده شده‌اند.

در واقع، چون این سیستم‌ها می‌توانند کارهایی انجام دهند که معمولاً نیاز به فکر کردن دارد، ما آن را “هوش مصنوعی” می‌نامیم؛ یعنی «هوشی که توسط انسان و با کمک تکنولوژی ساخته شده است».

آیا هوش مصنوعی فقط مخصوص ربات‌هاست؟

وقتی اسم «هوش مصنوعی» را می‌شنویم، خیلی از ما فوراً یاد ربات‌های انسان‌نما می‌افتیم؛ ربات‌هایی که راه می‌روند، حرف می‌زنند و کارهای عجیب انجام می‌دهند. اما واقعیت این است که هوش مصنوعی خیلی فراتر از ربات‌هاست و بیشتر در نرم‌افزارها و سیستم‌های کامپیوتری به کار می‌رود.

در واقع، بیشتر هوش مصنوعی‌هایی که امروزه استفاده می‌کنیم، اصلاً ظاهری ندارند. مثلاً وقتی گوشی شما صدای‌تان را تشخیص می‌دهد، گوگل جمله‌تان را کامل می‌کند، یا اینستاگرام پست‌هایی را نشان می‌دهد که ممکن است دوست داشته باشید، همه این‌ها از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند—بدون اینکه حتی یک ربات در کار باشد!

ربات‌ها فقط یک نوع از دستگاه‌هایی هستند که می‌توانند از هوش مصنوعی استفاده کنند، آن هم وقتی بخواهند کاری فیزیکی انجام دهند، مثل حرکت یا جابه‌جایی. اما بیشتر کاربردهای هوش مصنوعی در دنیای دیجیتال، مثل تحلیل داده‌ها، ترجمه زبان‌ها یا تشخیص تصویر است.

پس پاسخ این سوال این است: نه، هوش مصنوعی فقط مخصوص ربات‌ها نیست. بیشتر اوقات، در دل نرم‌افزارهایی پنهان شده که هر روز از آن‌ها استفاده می‌کنیم، بدون اینکه متوجه باشیم.